Όταν η λέξεις χορεύουν

Δυσλεξία: Όταν οι λέξεις χορεύουν

Το ξέρατε ότι ο Αϊνστάιν, ο Τομ Κρουζ, ο Γουόλτ Ντίσνεϊ και η Αγκάθα Κρίστι ήταν δυσλεξικοί; Η δυσλεξία είναι μεν μια μαθησιακή δυσκολία, δεν επηρεάζει όμως την ευφυΐα, τη φαντασία και τη δημιουργική ικανότητα του παιδιού.

Τι είναι η δυσλεξία;

Πρόκειται για μια ειδική μαθησιακή δυσκολία που παρουσιάζουν τα παιδιά όταν διαβάζουν, γράφουν ή προσπαθούν να μάθουν πράγματα. Έχει να κάνει με τη δυσκολία ανάπτυξης της αναγνωστικής ικανότητάς τους. Μπορεί να υπάρχουν δυσκολίες στην παραγωγή ήχων, στο σχηματισμό προτάσεων, στην κατανόηση και επεξεργασία πληροφοριών, στο λεξιλόγιο. Κανείς δεν ξέρει ακριβώς πώς ορίζεται αυτή η διαταραχή, γι’ αυτό και για κάθε παιδί που την έχει χρειάζεται ατομική προσέγγιση, ενώ η μελέτη και η παρακολούθηση των συμπτωμάτων που παρουσιάζει παίζουν καθοριστικό ρόλο. Τα συμπτώματα διαφέρουν από παιδί σε παιδί. Το δυσλεξικό παιδί αποπροσανατολίζεται εύκολα, είναι αφηρημένο, μπορεί να παρουσιάσει αντιστροφή γραμμάτων, δυσκολία στον καθορισμό του χρόνου, κακή αίσθηση της κατεύθυνσης κ.ά.

Πώς θα την καταλάβετε

Η Μαρίνα, μαθήτρια της Β’ δημοτικού, μπορεί να γράψει σωστά «ωραίο σπίτι», γιατί ζει σ’ ένα πολύ ωραίο σπίτι που την κάνει ευτυχισμένη. Όμως δεν μπορεί να πει ποτέ «ωραίο αυτοκίνητο», γιατί το αυτοκίνητο που έχει η οικογένειά της δεν της αρέσει. Σ’ ένα μάθημά της έγραφε στο βιβλίο «τσάντα για ψώνια» κι εκείνη διάβαζε και επαναλάμβανε συνεχώς «σακούλα για ψώνια». Αυτό συνέβαινε γιατί στο σπίτι της όταν έλεγαν τσάντα εννοούσαν εκεί όπου βάζουν μέσα το πορτοφόλι, τα κλειδιά, ή τη σχολική τσάντα στην οποία βάζουν μέσα τα βιβλία, και όταν η Μαρίνα πηγαίνει με τη μητέρα της για ψώνια εκείνη της λέει πάντα «βάλε τα ψώνια στη σακούλα». Τι πιο εύκολο λοιπόν για τη μικρή Μαρίνα από το να διαβάζει και να επαναλαμβάνει τη λέξη που χρησιμοποιούσαν συνήθως. Καταλαβαίνετε τον τρόπο σκέψης; Σκέφτεται με τις εικόνες, με γνωστά πράγματα και κάθε λέξη τη ζωγραφίζει μέσα στο μυαλό της. Ένας άλλος τρόπος να το καταλάβετε είναι όταν το παιδί προσπαθεί να διαβάσει ή να γράψει. Διαβάζει αργά και συλλαβίζει, κρατάει πολύ κοντά το βιβλίο ή δείχνει τις λέξεις με τα δάχτυλα, μπερδεύει τα γράμματα που μοιάζουν μεταξύ τους, το «α» με το «ο» ή το «β» με το «θ» ή το «θ» με το «φ». Γι’ αυτό το λόγο διαβάζει λάθος και τις λέξεις. Π. χ., αντί για τη λέξη «μένω», διαβάζει «δένω», και αντί για τη λέξη «παράθυρο», μπορεί να πει «παπούτσι», επειδή έχει μπροστά το «πα». Ακόμη, το δυσλεξικό παιδί δεν χρησιμοποιεί τελείες, κόμματα και δεν καταλαβαίνει τι διαβάζει. Δεν αντιγράφει σωστά από τον πίνακα, κάνει πολλά ορθογραφικά λάθη, δυσκολεύεται να βάλει στη σειρά τους μήνες, τις ημέρες, τις χρονιές ή ακόμη και να κάνει αριθμητικές πράξεις. Έχει μεγάλη δυσκολία στη συγκέντρωση κι όταν διαβάζει χάνει τη σειρά του στο κείμενο. Η δυσλεξία είναι κληρονομική. Συχνά λέγεται ότι εμφανίζεται πιο συχνά στα αγόρια. Παρόλο που δεν έχουμε επίσημα στατιστικά στοιχεία στην Ελλάδα για το ποσοστό δυσλεξικών αγοριών και κοριτσιών, έρευνες σε Αμερική και Αγγλία έδειξαν ότι περισσότερα αγόρια παρά κορίτσια είναι δυσλεξικά –υπάρχει όμως προκατάληψη εις βάρος των αγοριών. Στην πραγματικότητα, η δυσλεξία εμφανίζεται σε παρόμοιο ποσοστό στα δυο φύλα.

Επίσης, η νοημοσύνη των δυσλεξικών παιδιών κυμαίνεται σε μέσα φυσιολογικά με ανώτερα του φυσιολογικού επίπεδα.

Πώς θα την αντιμετωπίσετε

Αν υποψιάζεστε ότι το παιδί σας έχει δυσλεξία, μη νομίσετε ότι είναι νωρίς για να απευθυνθείτε σε κάποιον ειδικό. Θα πρέπει να γνωρίζετε βέβαια ότι δεν μπορούμε να μιλάμε για μαθησιακή δυσκολία ή δυσλεξία πριν το παιδί πάει σχολείο και έρθει αντιμέτωπο με τη μαθησιακή διαδικασία. Ακόμα και τότε σαφής διάγνωση δυσλεξίας δεν μπορεί να γίνει πριν το παιδί συμπληρώσει τη φοίτησή του στο πρώτο τρίμηνο της Β’ δημοτικού. Αυτό είναι πολύ σημαντικό γιατί αρκετά παιδιά χρειάζονται λίγο περισσότερο χρόνο για να κατακτήσουν τις αρχές της ανάγνωσης και της γραφής. Αν λοιπόν το παιδί δυσκολεύεται και μετά το τέλος της Α’ δημοτικού, βρείτε τον κατάλληλο ειδικό ή ενημερωθείτε για τα εκπαιδευτικά προγράμματα που εφαρμόζονται στα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες. Ενημερώστε τους δασκάλους του και μιλήστε μαζί τους για το πρόβλημα. Επιχειρήστε να κάνετε αξιολόγηση της μαθησιακής δυσκολίας με τα τεστ που εφαρμόζονται είτε στο σχολείο είτε σε οποιοδήποτε ειδικό κέντρο αντιμετώπισης τέτοιων δυσκολιών σε παιδιά. Ζητήστε από τους δασκάλους του να διαμορφώσουν το πρόγραμμα διδασκαλίας στο σχολείο για να βοηθήσουν το παιδί και φροντίστε να του παρέχετε ότι χρειάζεται, από ειδικά βιβλία μέχρι υποστήριξη για να δώσει προφορικές εξετάσεις. Φροντίστε ως γονείς να τονώσετε τα δυνατά σημεία του παιδιού σας, για να μη νιώσει ότι η κατάσταση είναι μη αναστρέψιμη.

Πώς μπορείτε να το βοηθήσετε

Για να ξεχωρίζει τα σύμφωνα και να μην μπερδεύει το «β» με το «θ», φροντίστε να ζωγραφίζετε εικόνες που αντιστοιχούν στα γράμματα, όπως, π.χ., «βουνό» και «θάλασσα». Έτσι, θα το βοηθήσετε σημαντικά. Η οπτικοποίηση και οι τεχνικές μνημονικής βοηθούν τα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες γιατί τους δίνουν εναλλακτικούς τρόπους να θυμηθούν κανόνες ορθογραφίας κτλ.

Να του μιλάτε χωρίς να χρησιμοποιείτε πολύπλοκες προτάσεις και γλώσσα που θα του είναι δύσκολο να επεξεργαστεί. Να του ζητάτε επίσης να σας απαντάει χωρίς εσείς όμως να το διορθώνετε συνέχεια.

Να του διαβάζετε συχνά και δυνατά. Μετά, μπορείτε να του διατυπώνετε απλές ερωτήσεις σχετικές με ότι διαβάσατε.

Ενθαρρύνετέ το να ζωγραφίζει και να γράφει από τα αριστερά προς τα δεξιά. Μάθετέ το να γράφει με μικρά γράμματα για να μην μπερδεύεται με τα κεφαλαία.

Προσπαθήστε να μετράτε μαζί του, χρησιμοποιήστε παραδείγματα ή και αντικείμενα για να κατανοεί μαθηματικές έννοιες, τους αριθμούς, τα ζεύγη, τις αριθμητικές πράξεις.

Μάθετέ το να οργανώνει την καθημερινότητά του σε όλα τα επίπεδα, π.χ. να ντύνετε με κάποια σειρά και να μπορεί να κουμπώνει τα κουμπιά του παντελονιού του ή να δένει τα κορδόνια του.

Προσπαθήστε να του μάθετε να ξεχωρίζει την αριστερή από τη δεξιά πλευρά του σώματος με απλά παραδείγματα, όπως σε ποιο παπούτσι θα βάλει το αριστερό πόδι, ή ζητήστε του να στρώσει το τραπέζι βάζοντας αριστερά το πιρούνι και δεξιά το μαχαίρι.

Τι πρέπει να αποφεύγετε

Ως γονείς παιδιού με μαθησιακή δυσκολία θα πρέπει να αποδεχτείτε πως το μικρό σας δυσκολεύεται στην κατάκτηση της αναγνωστικής και ορθογραφικής ικανότητας, στην κατανόηση κανόνων και στις μαθηματικές δεξιότητες. Δεν θα πρέπει ποτέ να το αποθαρρύνετε και να το θεωρείτε υπεύθυνο για τις δυσκολίες του δημιουργώντας του συναισθήματα ενοχής. Αντιθέτως, να είστε υποστηρικτικοί και να αποφεύγετε προτροπές όπως «προσπάθησε να μην κάνεις ορθογραφικά λάθη» ή «αφού ξέρεις τον κανόνα, γιατί το έγραψες λάθος;». Αυτού του είδους οι εκφράσεις το αποθαρρύνουν και μειώνουν την αυτοπεποίθησή του. Ακόμη, μην υπογραμμίζετε ποτέ τα λάθη του σε ένα κείμενο που γράφει, γιατί το δυσλεξικό παιδί δεν προοδεύει με αυστηρότητα και τιμωρία, χρειάζεται παρέμβαση για τη βελτίωση των δυσκολιών του.

Εξέλιξη στη δυσλεξία

Σύμφωνα με δημοσίευμα της εφημερίδας Independent, εφαρμόστηκε μια μέθοδος με τη βοήθεια της οποίας παρουσιάζεται σημαντική βελτίωση στην αντιμετώπιση του προβλήματος. Είναι η μέθοδος «Springboard» και βασίζεται στη χαρούμενη μάθηση. Τα παιδιά σύμφωνα με αυτή παίζουν αντιστοιχώντας λέξεις με κάρτες, αποφεύγοντας τις δυσκολίες και την άσχημη εικόνα ενός εξειδικευμένου κέντρου. Η μέθοδος αυτή εφαρμόστηκε πιλοτικά σε σχολεία στη Βρετανία και η επιτυχία του προγράμματος θα το καθιερώσει σε περισσότερα σχολεία.

Πού να απευθυνθείτε

Όπως αναφέραμε, μόλις οι γονείς ανησυχήσουν για την πιθανή ύπαρξη μαθησιακής δυσκολίας στο παιδί τους και αφού πάρουν πληροφορίες από τη δασκάλα του, θα πρέπει να απευθυνθούν σε ειδικούς που ασχολούνται με τη διάγνωση και την αποκατάσταση μαθησιακών δυσκολιών και δυσλεξίας. Οι πλέον αρμόδιοι είναι οι ψυχολόγοι και οι ειδικοί παιδαγωγοί με εξειδίκευση στις μαθησιακές δυσκολίες (σε επίπεδο μεταπτυχιακών σπουδών ή διδακτορικού). Να θυμάστε ότι κάποια μαθήματα ή σεμινάρια δεν είναι αρκετά για την απόκτηση των απαραίτητων εφοδίων για τη διάγνωση και αποκατάσταση μαθησιακών δυσκολιών, καθώς αρκετά από τα τεστ που χρησιμοποιούνται απαιτούν άδεια ασκήσεως επαγγέλματος ψυχολόγου για να χορηγηθούν. Επίσης, για τη σωστή κατάρτιση προγραμμάτων αποκατάστασης απαιτούνται γνώσεις σε πολλά επίπεδα (π.χ. δομή της γλώσσας και κανόνων που διέπουν την αναγνωστική και ορθογραφική διαδικασία, μαθηματικών, τεχνικών και στρατηγικών αποκατάστασης ανάλογων δυσκολιών, θεωρητικό υπόβαθρο μαθησιακών δυσκολιών και τελευταίες έρευνες). Παράλληλα, στην αποκατάσταση αλλά όχι στη διάγνωση μαθησιακών δυσκολιών μπορεί να εμπλακούν και οι λογοθεραπευτές κυρίως στην ενίσχυση του λεξιλογίου, στη φωνολογική ενημερότητα, στην κατανόηση κειμένων και στη χρονική αλληλουχία εικόνων με στόχο την αφήγηση και περιγραφή. Βέβαια, λογοθεραπευτές οι οποίοι έχουν περαιτέρω εξειδίκευση στις μαθησιακές δυσκολίες μπορούν βεβαίως να αναλάβουν παιδιά με τέτοιου είδους προβλήματα.

Γενικά, αν εντοπίσετε στο παιδί σας μερικά από τα ακόλουθα χαρακτηριστικά, απευθυνθείτε σε ειδικό:

·         Αρνείται επίμονα να πάει στο σχολείο;

·         Δυσκολεύεται σε γραφή, αντιγραφή, ανάγνωση και ορθογραφία;

·         Παραλείπει σειρές από τη γραφή ενός κειμένου;

·         Δυσκολεύεται να διαβάσει;

·         Δυσκολεύεται να κατανοήσει τους όρους και τους κανόνες ενός παιχνιδιού;

·         Δυσκολεύεται να μετρήσει αντίστροφα;

·         Οργανώνει τις δουλειές του;

·         Συγκεντρώνεται εύκολα;

·         Ζητά συχνά τη βοήθειά σας για να προχωρήσει στις μαθησιακές του υποχρεώσεις;

Διαβάστε ακόμα

Ελληνική Κλίμακα Αξιολόγησης της ΔΕΠ/Υ-ΙV, Α. Καλαντζή-Αζίζι, Κ. Αγγελή, Γ. Ευσταθίου, εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα.