Δευτέρα 6 Φεβρουαρίου 2012

Μην επαινείτε την ευφυΐα των παιδιών σας



Αυτή την απρόσμενη συμβουλή δίνει στους Ελληνες γονείς και δασκάλους η γνωστή καθηγήτρια Ψυχολογίας του αμερικανικού Πανεπιστημίου του Στάνφορντ, Κάρολ Ντεκ. Οι έρευνες της Αμερικανίδας ψυχολόγου ανατρέπουν κυριολεκτικά την κρατούσα στις ΗΠΑ και στην Ελλάδα σοφία σχετικά με τη μαθησιακή ανάπτυξη των παιδιών. Σύμφωνα με την κρατούσα αντίληψη, οι γονείς θα πρέπει να καταβάλλουν συνεχώς προσπάθειες να τονώσουν την αυτοπεποίθηση του παιδιού, τονίζοντας την ευφυΐα και την ικανότητά του. «Μα Γιαννάκη, εσύ που είσαι τόσο έξυπνο παιδί πώς και δεν μπορείς να λύσεις αυτό το πρόβλημα...» είναι ίσως ένα από τα πιο συνηθισμένα σχόλια του τυπικού γονιού προς το γιο του. Μια πρόσφατη δημοσκόπηση έδειξε ότι το 85% των γονιών στις ΗΠΑ πιστεύουν ότι θα πρέπει να επαινείς την ευφυΐα των παιδιών σου για να αυξηθεί η αυτοπεποίθησή τους -και μπορεί κανείς να υποθέσει ότι το ποσοστό είναι ανάλογο και στη χώρα μας.
«Αυτή η προσέγγιση είναι ο σίγουρος δρόμος προς την αποτυχία», είπε η Αμερικανίδα καθηγήτρια όταν επικοινωνήσαμε μαζί της. «Από τη στιγμή που λες σε ένα παιδί ότι είναι έξυπνο, τότε θα προσπαθεί σε όλη τη ζωή του να διατηρήσει αυτή την εικόνα και να αποφεύγει δοκιμασίες οι οποίες μπορεί να του την ανατρέψουν».

Οι θεωρίες της δρος Ντεκ βασίζονται σε πολυετή έρευνα και εμπειρικά πειράματα.

Σε ένα πείραμα η Ντεκ και οι συνεργάτες της έδωσαν ορισμένα εύκολα τεστ σε μια τάξη της πέμπτης Δημοτικού. Μετά χώρισε την τάξη στα δύο. Στους μισούς είπε: «Τα πήγες καλά στο τεστ, είσαι πολύ έξυπνος». Στους άλλους μισούς είπε: «Τα πήγες καλά, εργάστηκες σκληρά».

Την άλλη ημέρα η δρ Ντεκ έδωσε στα παιδιά την ακόλουθη επιλογή. Είτε θα τους έδινε ένα δύσκολο τεστ από το οποίο, ακόμα και αν δεν το περνούσαν, θα μάθαιναν πολλά, είτε ένα εύκολο τεστ όπως το πρώτο. Το 90% των παιδιών τα οποία είχαν επαινεθεί για την εξυπνάδα τους προτίμησαν το εύκολο τεστ. Αντίθετα τα παιδιά εκείνα των οποίων είχε επαινεθεί η προσπάθεια επέλεξαν το δύσκολο τεστ.

Ομως το κακό που κάνουμε όταν επαινούμε την ευφυΐα των παιδιών δεν περιορίζεται απλά στο ότι τα κάνει να αποφεύγουν τις προκλήσεις. Εχει και άμεσα αρνητικές επιπτώσεις. Η δρ Ντεκ και οι συνεργάτες της, έπειτα από ένα μήνα έδωσαν στην ίδια τάξη ορισμένα τεστ τα οποία ήσαν τόσο εύκολα όσο αυτά τα οποία είχε δώσει την πρώτη φορά. Αυτοί οι οποίοι είχαν επαινεθεί για την προσπάθειά τους βελτίωσαν τις επιδόσεις τους κατά 30%. Αντίθετα οι επιδόσεις αυτών των οποίων είχε επαινεθεί η ευφυΐα επιδεινώθηκαν κατά 20%.

Η κατάσταση επιδεινώνεται όταν το «ευφυές» παιδί πάει στο Γυμνάσιο και στο Λύκειο, όπου τα πράγματα γίνονται πιο δύσκολα. Έχοντας μάθει ότι είναι έξυπνο, αποδίδει τις μεγαλύτερες δυσκολίες στο ότι θα πρέπει τελικά να είναι βλάκας. Παράλληλα θεωρεί το γεγονός ότι πρέπει να καταβάλλει μεγαλύτερη προσπάθεια ως μια απόδειξη της χαμηλής ευφυΐας του. Αρχίζει να αντιμετωπίζει την προσπάθεια ως κάτι κακό, ως ένα στίγμα. Αυτή την τάση την ενισχύουν και άθελά τους πολλοί γονείς. Πόσες φορές δεν έχουμε ακούσει μια μητέρα να λέει υπερήφανα για την κόρη της: «Η Ελένη μου δεν διαβάζει σχεδόν καθόλου, αλλά είναι πρώτη μαθήτρια»!

Ενα άλλο στοιχείο που αποκάλυψαν οι έρευνες της δρος Ντεκ είναι ότι τα παιδιά των οποίων επαινούμε την εξυπνάδα δεν επιχειρούν να βελτιωθούν, αλλά απλά ενδιαφέρονται για τη θέση τους μεταξύ των άλλων.

Σε ένα πείραμα δόθηκαν στα παιδιά δύο τεστ. Αφού έκαναν το πρώτο, η δρ Ντεκ τους έδωσε την εξής επιλογή. Είτε να μάθουν μια νέα στρατηγική επίλυσης των ασκήσεων, που θα τους βοηθούσε να λύσουν το δεύτερο τεστ, είτε να μάθουν πώς τα πήγαν στο πρώτο τεστ σε σχέση με τους συμμαθητές τους. Εκείνοι που επαινέθηκαν για την ευφυΐα τους προτίμησαν να μάθουν τη θέση τους σε σχέση με τους άλλους, ενώ αντιθέτως εκείνοι που επαινέθηκαν για την προσπάθεια επέλεξαν να μάθουν τη νέα μέθοδο.

Άλλα τεστ έδειξαν ότι οι μαθητές στους οποίους επαινούσαν την ευφυΐα συνήθως έλεγαν ψέματα σε τρίτους όσον αφορά τους βαθμούς τους. Αντίθετα τα παιδιά στα οποία επαινούνταν η προσπάθεια έλεγαν συνήθως την αλήθεια.

Ζητήσαμε από την Αμερικανίδα ψυχολόγο να δώσει ορισμένες συμβουλές στους Έλληνες γονείς πώς να βοηθήσουν τη μαθησιακή ανάπτυξη των παιδιών τους.

«Το πρώτο και ουσιαστικό είναι ότι θα πρέπει πάντοτε να επαινείτε την προσπάθειά τους. Ποτέ την εξυπνάδα τους. Ο έπαινος θα πρέπει πάντα να αφορά τη συγκεκριμένη δραστηριότητα την οποία κάνει το παιδί μια δεδομένη στιγμή. Θα πρέπει να επαινούμε την επιμονή τους, την προσπάθειά τους και το γεγονός ότι δεν το βάζουν κάτω».

Η δεύτερη συμβουλή αφορά το θέμα της αποτυχίας. Δεν θα πρέπει ποτέ να τη βάζουμε στην άκρη ως ένα ατυχές γεγονός που δεν θα επαναληφθεί. «Αν έχετε πείσει το παιδί ότι είναι έξυπνο θα δει την αποτυχία ως απόδειξη της ηλιθιότητάς του και επίσης θα θεωρήσει ότι του λέτε ψέματα. Την αποτυχία θα πρέπει να την αντιμετωπίζετε ως μια δοκιμασία, ως μια ευκαιρία να μάθει από τα λάθη του, την αρχή μιας νέας προσπάθειας, μιας νέας στρατηγικής».

Η τρίτη και τελευταία συμβουλή αφορά το θέμα της ειλικρίνειας. «Να είσαστε ειλικρινείς όταν επαινείτε τα παιδιά σας. Μόνο όταν το παιδί είναι κάτω από 7 χρόνων μπορείτε να το κοροϊδέψετε. Μετά αναπτύσσουν μια καταπληκτική ικανότητα να καταλαβαίνουν. Αν ο έπαινός σας είναι ψεύτικος, αυτό χειροτερεύει την κατάσταση». Μάλιστα μια πρόσφατη έρευνα έδειξε ότι σε πολλές περιπτώσεις τα παιδιά ερμήνευαν τους επαίνους των δασκάλων τους ως ένδειξη του ότι δεν τα πήγαν καλά!

«Διερωτώμαι», λέει καταλήγοντας η δρ Ντεκ, «αν σε τελική ανάλυση όταν οι γονείς επαινούν την ευφυΐα των παιδιών τους στην ουσία αυτό που κάνουν είναι ότι επαινούν τη δική τους ευφυΐα. Μήπως όταν λένε "ο γιος μου είναι έξυπνος" αυτό που θέλουν να πουν είναι "εγώ είμαι έξυπνος"; Πάντως, όπως και να έχει το πράγμα, αυτό έχει πολύ αρνητικά αποτελέσματα στα παιδιά τους».

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου