Ωτίτιδες

Ωτίτιδες: Η μάστιγα των βρεφών

Η καλή διάθεση των παιδιών μας περνάει από τα… αυτιά. Γιατί οι ωτίτιδες είναι οι πιο συχνές λοιμώξεις που βασανίζουν τα μωρά μας. Ας ακούσουμε τι έχουν να μας πουν οι ειδικοί, ώστε να ξέρουμε όλα όσα χρειαζόμαστε για να τα προφυλάξουμε.

Επιστημονική επιμέλεια, Άννα Αλημαντήρη, παιδίατρος

Κλάμα απαρηγόρητο, στριγκές φωνές, οξύς πόνος. Το μικρό σας είναι ανήσυχο και στριγκλίζει συνεχώς; Έχει αυξημένες πιθανότητες να έχει ωτίτιδα. Μια πάθηση από την οποία υποφέρει τουλάχιστον το 60% των παιδιών στους 6 μήνες και περίπου το 80% τον πρώτο χρόνο. Είναι η πιο συνηθισμένη πάθηση μέχρι την ηλικία των 2 ετών. Ποια είναι τα συμπτώματα; Εκνευρισμός, πονοκέφαλος, προσωρινή μείωση της ακοής, πυρετός και ναυτία. Αλλά το βασικό σημάδι είναι ένας πολύ δυνατός πόνος στο αυτί. Εάν το παιδάκι είναι μεγαλύτερο, θα το καταλάβετε γιατί φέρνει συνέχεια το χέρι στο σημείο που πονάει. Εάν όμως είναι πολύ μικρό και δε μιλάει, δεν είναι εύκολο να καταλάβουμε εάν υπάρχει φλεγμονή στο αυτί. Επιπλέον, τα νεογέννητα συχνά κλαίνε και φέρνουν το χέρι στο αυτί ακόμη κι όταν δε νιώθουν πόνο. Γι’ αυτό, δοκιμάστε να τραβήξετε προς τα επάνω το πτερύγιο ή πιέστε ελαφρά στο σημείο που οι γιατροί ονομάζουν «τράγο» του αυτιού, το οποίο θα βρείτε επάνω από το λοβό.

Σιγουρευτείτε ότι είναι ωτίτιδα

Εάν το μικρό ξεσπάσει σε ανεξέλεγκτο κλάμα, ίσως πρόκειται για ωτίτιδα. Αλλά, ενώ η ωτίτιδα συνοδεύεται πάντα από πόνο, ο πόνος στο αυτί δε σημαίνει αναγκαστικά ωτίτιδα. Μπορεί να οφείλεται σε άλλες ασθένειες. Για παράδειγμα, εάν το πονάει ο λαιμός, μπορεί να είναι φαρυγγίτιδα, εάν του τρέχει η μύτη, μπορεί να είναι ιογενής ρινίτιδα. Για να είμαστε σίγουροι ότι είναι ωτίτιδα, καλό είναι να συμβουλευόμαστε τον παιδίατρο, ο οποίος και θα αποφασίσει κατά πόσον είναι επιτακτική η ανάγκη να το εξετάσει. Ήδη από το τηλέφωνο μπορείτε να πείτε στο γιατρό εάν το μικρό σας έχει πυρετό, εάν τρέχει πύον από το αυτί του ή από πότε πονάει. Στο μεταξύ, τι κάνουμε; Ο γιατρός μπορεί να σας δώσει ένα αποσυμφορητικό για τη μύτη που ελευθερώνει τις αναπνευστικές οδούς ή ένα παυσίπονο (παρακεταμόλη). Εκείνο πάντως που πρέπει να αποφεύγετε είναι τα αυτοσχέδια φάρμακα, όπως το ζεστό λάδι, που μπορεί να προκαλέσει ερεθισμούς, και τις αναλγητικές οφθαλμολογικές σταγόνες. Δεν πρέπει να βάλετε τίποτα στο αυτάκι του, ιδίως εάν τρέχει υγρό, γιατί αυτό μπορεί να είναι σημάδι ότι η ωτίτιδα έχει ανοίξει μια τρυπούλα στο τύμπανο και οι σταγόνες θα περάσουν από εκεί και θα προκαλέσουν μεγαλύτερη βλάβη.

Σενάρια... ωτίτιδας

Για να διαγνώσει την ωτίτιδα, ο γιατρός χρησιμοποιεί ωτοσκόπιο, ένα όργανο με το οποίο κοιτάζει μέσα στον ακουστικό πόρο. Το μόνο πρόβλημα είναι ότι τα παιδιά δεν το συμπαθούν καθόλου γιατί είναι ένα σκληρό όργανο που τα ενοχλεί. Γι’ αυτό, παρότι ο έλεγχος διαρκεί ελάχιστα λεπτά, είναι απαραίτητη η συνεργασία της μαμάς. Ο παιδίατρος θα σας δείξει πώς θα κρατήσετε το μικρό σας ώστε να μην τρομάξει και κουνήσει το κεφάλι του, κάτι που δε θα συμβεί εάν νιώθει ασφαλές στην αγκαλιά της μαμάς του. Ανάλογα με τη διάγνωση, ο γιατρός αποφασίζει τον τρόπο παρέμβασής του. Κάθε είδος ωτίτιδας έχει διαφορετική θεραπεία. Η πιο ελαφριά μορφή ονομάζεται εξωτερική. Προκαλεί ερεθισμό στο εξωτερικό μέρος του πόρου και θεραπεύεται με αλοιφές. Ωστόσο, δεν πρέπει να παραμελείται, γιατί η λοίμωξη μπορεί να απλωθεί στην γύρω περιοχή.

Η πιο ανησυχητική μορφή είναι η ορώδης ωτίτιδα, γιατί προκαλεί την έκκριση υγρού από το αυτί. Αλλά στις περισσότερες περιπτώσεις θεραπεύεται μόνη της. Ο τρόμος των μαμάδων είναι πάντως η οξεία μέση ωτίτιδα, που είναι και η πιο συχνή. Πλήττει το εσωτερικό μέρος του αυτιού, πίσω από το τύμπανο. Χρειάζεται προσεκτική θεραπεία γιατί διαφορετικά μπορεί να μειώσει την ακοή του αυτιού.

Σε τι οφείλεται - πώς αντιμετωπίζεται

Συνήθως οφείλεται σε ένα κοινό κρυολόγημα, μια γρίπη ή μια αλλεργία. Ο βασικός λόγος για τον οποίο η ωτίτιδα εμφανίζεται τόσο συχνά στα παιδιά είναι ότι δεν μπορούν ακόμη να φυσήξουν τη μύτη τους ούτε να αποβάλλουν τη βλέννα. Επιπλέον, ο πόρος που συνδέει τη μύτη με το αυτί φράζει εύκολα γιατί είναι πιο στενός, κοντός και πιο οριζόντιος από των ενηλίκων. Έτσι, αφαιρείται δυσκολότερα η βλέννα που συγκεντρώνεται στο μέσο ους και τα μικρόβια από τη μύτη φτάνουν εκεί με μεγαλύτερη ευκολία.

Υπάρχουν, όμως, και άλλοι πολύ συγκεκριμένοι παράγοντες κινδύνου. Ποιοι; Πρώτα απ’ όλα, η προδιάθεση του ατόμου. Ωστόσο, γενικά πιο εκτεθειμένα στα μικρόβια είναι τα παιδιά που έχουν αδερφάκια και που πηγαίνουν στον παιδικό σταθμό. Πιο προστατευμένα είναι όσα θηλάζουν. Για δύο λόγους: ο θηλασμός μειώνει τη συχνότητα λοιμώξεων και η μηχανική κίνηση του ανοίγματος-κλεισίματος του στόματος και του πιπιλίσματος ελέγχει την πίεση του αυτιού. Τέλος, σημαντικό ρόλο παίζει η ρύπανση της ατμόσφαιρας. Αυτό που μπορούμε να κάνουμε μέσα στο σπίτι είναι να μην καπνίζουμε στους χώρους όπου βρίσκονται τα παιδιά και να διατηρούμε χαμηλά τα επίπεδα σκόνης στο σπίτι, αποφεύγοντας τις μοκέτες και τις ταπετσαρίες.

Και για τη μέση ωτίτιδα τι μπορεί να γίνει; Οφείλεται σε ιούς (στο 30% των περιπτώσεων) ή σε βακτήρια (στο 70%). Αλλά ακόμη και ο γιατρός δυσκολεύεται καμιά φορά να εντοπίσει την αιτία. Συνήθως η λοίμωξη είναι ιογενής όταν το παιδί πριν την εκδήλωσή της έχει μικροενοχλήσεις, όπως πυρετό, εξάντληση ή καταρροή. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η ωτίτιδα μπορεί να περάσει από μόνη της ή θα είναι αρκετό να δώσετε στο μικρό ένα παυσίπονο. Η λοίμωξη είναι βακτηριακή όταν εμφανιστεί ξαφνικά. Εάν δεν υποχωρήσει σύντομα, θα χρειαστεί αντιβίωση. Τα είδη των βακτηρίων που προκαλούν ωτίτιδα είναι τουλάχιστον τρία: αιμόφιλο, πνευμονιόκοκκος και moraxella catarhalis. Για το λόγο αυτό, δεν πρέπει να χρησιμοποιείτε το πρώτο αντιβιοτικό που θα βρείτε στο σπίτι, αλλά ειδικά φάρμακα: αμοξυκιλλίνη και κεφαλοσπορίνες.

Και μια τελευταία παρατήρηση σχετικά με τη διάρκεια της θεραπείας. Όταν ο πυρετός πέφτει, καμιά φορά οι μαμάδες σταματούν την αντιβίωση. Μεγάλο λάθος. Η αγωγή πρέπει να συνεχιστεί για δέκα ημέρες.

Η πρόληψη περνάει από τη μύτη

Η υγιεινή της ρινικής κοιλότητας με δυναμική πλύση είναι μια απλή κίνηση με σίγουρα αποτελέσματα. Αρκεί να ακολουθήσετε τη συγκεκριμένη μέθοδο που σας περιγράφουμε παρακάτω.

Η δυναμική πλύση είναι μια μέθοδος την οποία οι μαμάδες πρέπει να μαθαίνουν και να χρησιμοποιούν τακτικά, ιδίως τους πρώτους μήνες της ζωής του παιδιού, όταν η αναπνοή του είναι κατεξοχήν ρινική. Είναι ένα είδος «ντους της μύτης», που γίνεται με οποιοδήποτε φυσιολογικό διάλυμα (θαλάσσιο ή θερμικό) και με ένα ντιστριμπιτέρ συνεχούς και ρυθμιζόμενης ροής που θα βρείτε στα φαρμακεία.

Κρατήστε λοιπόν πιεσμένο το ντιστριμπιτέρ, ώστε να μπει νερό στο ένα ρουθούνι μέχρι να αρχίσει να κυλάει από το άλλο, αποβάλλοντας μαζί του τις εκκρίσεις που φράζουν τη μύτη. Ακουμπήστε το παιδί γυρισμένο στο πλάι στην άκρη μιας σταθερής επιφάνειας. Ακινητοποιήστε τα χεράκια με το γοφό και τον αγκώνα. Έχοντας ελεύθερα τα δικά σας χέρια, στρίψτε το κεφαλάκι του προς τη μια πλευρά και τοποθετήστε το ντιστριμπιτέρ στο ένα ρουθούνι του. Με λίγη εξάσκηση, θα κάνετε πολύ εύκολα αυτές τις κινήσεις καθημερινά και έτσι το μικρό σας θα έχει πάντα ελεύθερα και καθαρά τα ρουθούνια και τη ρινική του κοιλότητα.

Παρακάτω, για τη δική σας ευκολία, ετοιμάσαμε ένα πινακάκι με τα must του προληπτικού καθαρισμού της μυτούλας:

Ηλικία	Μικρές κινήσεις καθαρισμού
Μέχρι το πρώτο έτος	Στα μικρά παιδάκια το κερί δεν εμφανίζεται συχνά. Αργότερα, καθώς μεγαλώνουν, χρειάζονται πιο εντατική καθαριότητα. Τα υπολείμματα του κεριού που ίσως βλέπετε είναι καλό σημάδι, είναι το φυσικό καθαριστικό του οργανισμού. Αποβάλλει, με μια κίνηση από μέσα προς τα έξω, όλα τα ξένα σώματα που έχουν εισέλθει κατά λάθος μέσα στα αυτιά: σκόνη ή άλλους μικροοργανισμούς. Μην προσπαθείτε ποτέ να καθαρίσετε το εσωτερικό του αυτιού.
Μετά το πρώτο έτος	Χρειάζεται προσοχή στο νερό και στις περίφημες μπατονέτες. Και αυτό γιατί το κερί είναι υδρόφιλο, δηλαδή συγκρατεί το νερό που μένει στάσιμο και δημιουργεί ένα «πώμα». Οι μπατονέτες μπορεί να προκαλέσουν τραύμα στο εσωτερικό του αυτιού και επιπλέον ασκούν δράση αντίθετη από του κεριού, σπρώχνοντας την ακαθαρσία προς το εσωτερικό του αυτιού.

Συμβουλές «αντι-ωτίτιδας»

Όχι στη σκόνη και στα τσιγάρα. Μην επιτρέπεται σε κανέναν να καπνίζει όταν βρίσκεται κοντά στο παιδί. Ούτε στο αυτοκίνητο.

Όχι στα αεροζόλ για την ωτίτιδα. Ενδείκνυνται μόνο σε δύο περιπτώσεις: στο βρογχοσπασμό και στο λαρυγγοσπασμό.

Όχι στο μπάνιο με το κεφάλι βυθισμένο μέσα στο νερό, στην μπανιέρα ή στην πισίνα. Νερό και ωτίτιδα δε συμβαδίζουν.

Ναι στο κασκόλ, γιατί η ωτίτιδα εισέρχεται από τη μύτη και το λαιμό.

Ναι στα περισσότερα μαξιλαράκια. Η όρθια θέση μειώνει την πίεση στο μέσο ους και επομένως τον πόνο.